رتینول یکی از معروف‌ترین مواد مراقبت از پوست در بازار محصولات بهداشتی و زیبایی است. هر آنچه را که لازم است درباره رتینول بدانید در این مقاله از «منومد»، برایتان آورده‌ایم.
رتینول، یکی از مشتقات رتینوئید
رتینول، نوعی رتینوئید است که از ویتامین A استخراج میشود و بیشتر در مراقبت از پوست‌هایی به کار می‌رود که دوره جوانی خود را طی کرده و سالخورده هستند. در واقع به این نوع پوست، بالغ (Mature) گفته میشود. البته از این ماده مراقبتی برای درمان و بهبود جوش‌ها هم استفاده میشود.
رتینول به اندازه رتینوئیدها قوی نیستند. با اینحال قوی‌ترین محصول مراقبتی است که در داروخانه‌ها بدون تجویز پزشک فروخته میشود. رتینوئیدها، مواد مراقبتی بسیار قوی پوست هستند که معمولا پزشک متخصص پوست آن را برای درمان چین‌وچروک‌ها تجویز می‌کند. از انواع رتینوئیدها می‌توان به رتینالدئید (رتینال) و رتینیل پالمیتات اشاره کرد که در درمان پوست‌های صدمه‌دیده بسیار موثر هستند.
البته رتینول همانقدر که فواید بسیاری برای پوست دارد، یکسری عوارض جانبی هم دارد که باید به آنها هم توجه کرد.
عملکرد و فواید رتینول چیست؟
رتینول مانند محصولات دیگر مراقبت از پوست‌های بالغ، سلول‌های مرده پوست را از بین نمی‌برد. اما مولکول‌های کوچکی که تشکیل می‌دهد که تا اعماق اپیدرم (لایه بیرونی پوست) نفوذ کرده و به درم (لایه میانی) پوست می‌رسند. درم و اپیدرم، پوست بدن را تشکیل می‌دهند.
رتینول وقتی به لایه میانی پوست می‌رسد، رادیکال‌های آزاد موجود در این بخش را خنثی کرده و در نتیجه، تولید الاستین و کلاژن افزایش می‌یابد. این مواد، اثر «پرکننده» داشته و می‌توانند مشکلات پوستی همچون، خطوط ظریف چروک، چین‌وچروک‌های عمیق و منافذ بزرگ پوست را برطرف کنند.
در ضمن رتینول علاوه‌بر درمان چین‌وچروک‌های پوستی، به درمان جوش و جای جوش هم کمک می‌کند. هنگام درمان جوش‌های فراوان، پزشک متخصص پوست معمولا در کنار مصرف داروها برای از بین بردن التهاب و باکتری‌ها، از رتینول و انواع رتینوئید هم استفاده می‌کند.
رتینول، لایه‌بردار خوبی هم هست و روی سطح پوست اثر مطلوبی گذاشته و بافت و رنگ پوست را بهبود می‌بخشد.
از دیگر فواید رتینول، برطرف کردن لکه‌های قهوه‌ای (ناشی از نور خورشید) و دیگر صدمات تشعشعات نور خورشید است. گاهی‌اوقات به این مشکلات، پیری زودرس پوست ناشی از نور خورشید گفته میشود.
عوارض جانبی رتینول چیست؟
اگرچه سازمان دارو و غذای آمریکا، رتینول را تایید کرده است، این بدان معنا نیست که بدون عارضه جانبی است.
افرادی که از انواع رتینول‌ها به‌طور مرتب استفاده می‌کنند، دچار خشکی و حساسیت پوستی می‌شوند. از دیگر عوارض جانبی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- قرمزی پوست
- خارش
- پوسته‌پوسته شدن پوست
برای کاهش عوارض جانبی رتینول، می‌توانید یک‌شب یا سه‌شب درمیان از آن استفاده کنید. اما اگر خشکی و حساسیت پوستی‌تان ادامه داشت، بهتر است با متخصص پوست مشورت کنید. حتی بهتر است با توجه به نوع پوست‌تان، پیش از مصرف رتینول نظر پزشک متخصص را بپرسید.
درضمن یادتان باشد، کمتر از ۱۰درصد از افراد گرفتار عوارض شدیدتر رتینول می‌شوند:
- افزایش بسیار جوش
- ابتلا به اگزما
- ایجاد لکه‌های پوستی
- حساسیت بیش از حد پوست به اشعه فرابنفش نور خورشید
- تاول
- سوزش
- تورم
البته استفاده از رتینول، نیم ساعت بعد از اینکه صورت‌تان را شستید، ممکن است از حساسیت پوستی بکاهد.
همچنین اگر از چند نوع محصول حاوی رتینول، به‌ویژه محصولاتی که با عنوان ضدپیری یا درمان جوش مصرف می‌شوند استفاده کنید، خطر ابتلا به عوارض جانبی این ماده بیشتر میشود.
درضمن به دلیل ایجاد حساسیت به نور خورشید، بهتر است رتینول شب‌ها استفاده شود.
هشدار؛ موارد منع مصرف رتینول چیست؟
بنابه گفته بنیاد سرطان پوست در آمریکا، قرار گرفتن در معرض نور خورشید، برخی از عوارض خشک‌کننده و حساسیت‌زای رتینول را شدت می‌بخشد. در واقع اگر پس از مصرف رتینول زیر نور خورشید قرار بگیرید، خطر ابتلا به لکه‌های قهوه‌ای یا افزایش چین‌وچروک بیشتر در پوست‌تان که به خاطر آنها به سراغ محصولات رتینول رفته‌اید را افزایش می‌دهد.
برای کاهش چنین خطراتی هر وقت از محصولات رتینول استفاده کردید و به‌دلیلی مجبور بودید بیرون از خانه بروید، از کرم‌های ضدآفتاب برپایه مواد معدنی استفاده کنید.
همچنین اگر باردار هستید، نباید از محصولات حاوی رتینول استفاده کنید. اگر هم قصد دارید در آینده نزدیک بچه‌دار شوید، باید مدتی قبل، مصرف رتینول را متوقف کرده باشید.
رتینول بیماری‌های اگزما و داء‌الصدف را شدت می‌بخشد. بنابراین اگر به این مشکلات پوستی مبتلا هستید، از مصرف رتینول چشم‌پوشی کنید.
بهترین درصد مقدار مصرف رتینول چیست؟
مقدار رتینول موجود در محصولات مختلف و اثربخشی آنها متفاوت است و رایج‌ترین مقدار رتینول در محصولات ۰.۲۵، ۰.۵، ۱ و ۲درصد است. هنگام تهیه این محصول، حتما به برچسب آن نگاه کنید تا از مقدار رتینول موجود در محصول آگاه شوید.
بهترین مقدار مصرف رتینول، در همین محدوده ۰.۲۵ تا ۲ درصد است. البته اثربخشی رتینول روی پوست‌های مختلف، فرق دارد و باید با توجه به نوع پوست‌تان، یکی از این محصولات را انتخاب کنید.
رتینول برای پوست‌های چرب
اگر پوست‌تان چرب است بهتر است به سراغ رتینول با درصد بالاتر بروید. البته هنوز هم بهتر است با احتیاط این محصول را مصرف کنید و ابتدا هفته‌ای یک‌بار و عصرها رتینول به پوست خود بمالید. وقتی واکنش پوست‌تان به این محصول را مشاهده کردید و مشکلی با آن نداشتید، دفعات استفاده از آن را به ۲ تا ۳ بار در هفته و به‌مرور به هر شب برسانید.
فرم و شکل رتینول هم روی اثربخشی آن موثر است. سرم‌های رتینول معمولا سبک‌تر هستند و راحت‌تر از کرم‌های رتینول جذب پوست می‌شوند. بنابراین نوع سرمی این محصول مناسب پوست‌های چرب مستعد جوش و لک است.
رتینول برای پوست‌های خشک
اگر پوست‌تان خشک است ممکن است بسیار نازک شده باشد که این وضعیت پوست را بسیار حساس و تحریک‌پذیر می‌کند. بنابراین باید از محصولی استفاده کنید که رتینول کمی داشته باشد. بدین‌ترتیب پوست‌تان واکنش‌های شدید حساسیتی، مانند قرمز و پوسته‌پوسته شدن نشان نمی‌دهد. محصولات رتینول به شکل کرم برای انواع پوست‌های خشک کارایی بالایی دارد. در واقع این نوع محصول مواد فعال را آهسته‌تر آزاد کرده و همراه با آب اضافی وارد پوست می‌کند.
قوی‌ترین محصول رتینول
همانطورکه گفته شد، قوی‌ترین محصول رتینول، نوع ۲درصدی آن است. این نوع رتینول مناسب پوست‌های دارای چین‌وچروک‌های عمیق و مبتلا به ناهماهنگی در رنگ و بافت آنهاست. البته افراد دارای این نوع پوست می‌توانند از رتینول‌های ۱درصدی هم استفاده کنند. این درصد از رتینول، سریع‌ترین نتیجه را به همراه دارد. پیش از استفاده از این محصول، باید آن را روی بازویتان تست کنید تا در صورت بروز واکنش‌های حساسیتی، این محصول را خیلی آرام و به‌تدریج وارد برنامه مراقبتی پوست‌تان کنید.
مقدار متوسط رتینول
محصولاتی که حاوی ۰.۵درصد رتینول هستند، متوسط به حساب می‌آیند. این محصول هم مناسب افرادی است که پوست‌شان در مسیر پیری و از دست دادن استحکام و انعطاف‌پذیری قرار دارد. بهتر است برای بهره بردن از فواید این محصول، شبی ۲ تا ۳ بار از آن استفاده کنید.
مقدار بسیار کم رتینول
کمترین حد رتینول ۰.۲۵درصد است. محصولاتی که فقط ۰.۲۵درصد رتینول دارند، مناسب افراد دارای پوست خشک و بسیار حساس‌اند. این افراد با استفاده از این محصول، به‌ویژه اگر همراه با مواد دیگر، مانند آنتی‌اکسیدان‌ها باشد، می‌توانند شاهد بهبودی در پوست‌شان شوند. آثار پیری در پوست کمتر و صافی و شفافیت آن بیشتر میشود.
چند پرسش و پاسخ درباره رتینول
۱. چه زمان نتایج استفاده از رتینول مشخص میشود؟
فرقی نمی‌کند چه نوع پوستی داشته باشید، معمولا بعد از ۴ هفته استفاده از رتینول، پوست‌تان صاف‌تر، روشن‌تر و جوان‌تر به نظر خواهد رسید. گاهی‌اوقات برخی افراد نمی‌توانند روند نسبتا کند درمان را تحمل کنند و دلسرد شده و درمان را نیمه‌کاره رها می‌کنند. اما اگر موقع استفاده از این محصول، پوست‌تان واکنش بد نشان داد، مصرف را قطع کنید. ولی فراموش نکنید سرعت پایین اما مستمر، راز موفقیت‌آمیز بودن عملکرد رتینول است.
۲. رتینول بهتر است یا اسیدهیالورونیک؟
هر دو رتینول و اسیدهیالورونیک در بازسازی پوست عالی‌اند. این دو ماده روی نواحی مختلف پوست کار می‌کنند. مثلا، رتینول می‌تواند جریان خون را افزایش داده و موجب تولید کلاژن در لایه‌های زیرین پوست میشود. درواقع رتینول، سلول‌های پایه‌ای پوست را تشویق به تولید سلول‌های اپیدرمی پوست کرده و راه خود را به سطح پوست باز می‌کند و در نتیجه بافت پوست را بهبود بخشیده و پوست را درخشان می‌کند.
اما اسیدهیالورونیک، با جذب آب و حفظ آن در پوست، صورت‌تان را شاداب و جوان نشان می‌دهد. مرطوب شدن پوست صورت، موجب کاهش خطوط ظریف چین‌وچروک روی صورت میشود. همچنین این اسید، بیشتر مانند سدی در برابر عوامل آسیب‌رسان به پوست عمل می‌کند و جلوی صدمات آنها را می‌گیرد.
بنابراین استفاده همزمان این دو محصول مراقبتی پوست، نتایج بسیار عالی و خیره‌کننده‌ای خواهد داشت.
۳. آیا رتینول همان ویتامین A است؟
ویتامین A در بدن یافت شده و برای مراقبت از پوست، چشم‌ها و سلامت دستگاه تولید‌مثل بسیار ضروری است و روی عملکرد سیستم ایمنی بدن اثر مفیدی از خود به جا می‌گذارد. دو نوع ویتامین A، با نام‌های رتینوئید و کاروتنوئید وجود دارد که هر دو نوع این ویتامین‌ها وقتی به کبد می‌رسند، به رتینول تبدیل می‌شوند.
پوست ما یکی از اندام‌های بدن‌مان است که به رتینوئیدها واکنش نشان داده و زمانی‌که ویتامین A به‌صورت موضعی مصرف شود، شروع به جذب این ویتامین می‌کند. در نتیجه جذب این ویتامین، سلول‌های جدید پوستی تولید و جلوی خشکی و آسیب‌پذیری پوست گرفته میشود.
ویتامین A در بدن به‌طور طبیعی به دنبال مصرف رژیم غذایی مناسب تولید میشود و رتینول را هم می‌توان به‌صورت موضعی به بدن رساند.
۴. چه ترکیباتی را نمی‌توان همزمان با رتینول مصرف کرد؟
سه ترکیب مهم وجود دارد که نباید همزمان با رتینول مصرف شوند:
- ویتامین C
ویتامین C و رتینول را باید در دو فاصله زمانی (صبح و عصر) در روز مصرف کرد. البته پیش از این گفته بودیم که اگر همراه با محصولات حاوی رتینول ضعیف‌تر، آنتی‌اکسیدان مصرف کنید، پوست‌تان سالم و شاداب‌تر خواهد شد. اما برای عملکرد مناسب این دو ماده، بهتر است آنها را با هم مصرف نکنید. محصولات حاوی ویتامین C را صبح‌ها مصرف کنید تا یک لایه محافظتی روی پوست‌تان در برابر رادیکال‌های آزاد قرار گیرد و عصرها رتینول مصرف کنید تا با استفاده از آن، صدمات ناشی از عوامل محیطی برطرف شده و پوست‌تان بهبود یابد.
- بنزوئیل پروکساید
بنزوئیل پروکساید و رتینول اثر یکدیگر را خنثی می‌کنند. بنابراین استفاده همزمان آن دو محصول بی‌فایده است و هیچ نفعی به پوست‌تان نمی‌رساند. از این دو محصول مراقبتی یکی را انتخاب و استفاده کنید.
- آلفا هیدروکسی اسید و بتا هیدروکسی اسید
این دو اسید را نباید همزمان با رتینول مصرف کرد. در واقع هر دو آلفا هیدروکسی اسید و بتا هیدروکسی اسید، لایه‌بردارهای شیمیایی هستند که مصرف آنها همراه با رتینول، پوست را به شدت خشک، جمع و آسیب‌پذیر می‌کند. بنابراین برای اینکه به پوست‌تان صدمه نزنید، این مواد را همراه با رتینول مصرف نکنید. درضمن در صورت استفاده از این اسید‌های لایه‌بردار، در طول روز از کرم ضدآفتاب استفاده کنید.
۵. چگونه می‌توان به‌طور طبیعی رتینول به بدن افزود؟
ویتامین A که در نهایت در کبد به رتینول تبدیل میشود را می‌توان با مصرف مواد غذایی حاوی این ویتامین به بدن رساند. ماهی‌های چرب، مانند قزل‌آلا و گوشت قرمز، مانند جگر و همچنین انواع سبزی‌ها مانند هویج سرشار از ویتامین A هستند و با مصرف این مواد خوراکی می‌توانید به‌طور طبیعی به بدن‌تان رتینول برسانید.
۶. آیا می‌توان روی رتینول، کرم مرطوب‌کننده استفاده کرد؟
بله می‌توانید پس از رتینول، روی صورت کرم مرطوب‌کننده بمالید. ابتدا صورت‌تان را بشویید و خشک کنید. سپس رتینول به صورت بمالید و چند دقیقه بعد، مرطوب‌کننده به پوست‌تان بزنید.
۷. چه وقت باید با پزشک مشورت کرد؟
محصولات رتینول بدون تجویز متخصص پوست در داروخانه‌ها در دسترس هستند، اما اگر می‌خواهید از برند خاصی استفاده کنید یا مطمئن باشید محصول انتخابی‌تان مناسب پوست‌تان است، از پزشک متخصص مشاوره بگیرید.
همچنین گاهی‌اوقات ممکن است، از یک یا چند محصول مراقبتی حاوی رتینول، نتیجه‌ای نبینید؛ بنابراین بهتر است با متخصص پوست مشورت کنید تا او جایگزین‌های دیگری به شما معرفی کند. از این جایگزین‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آلفاهیدروکسی‌اسید، مانند گلیکولیک و اسیدسیتریک که مناسب ضدپیری پوست‌اند.
- بتاهیدروکسی‌اسید (سالیسیلیک‌اسید) که در بهبود بافت پوست و درمان جوش موثر است.
- لایه‌بردارهای شیمیایی که با لایه‌برداری لایه رویی پوست، رنگ و بافت پوست را بهبود می‌بخشد.
- درم‌ابریژن (پوست‌سابی)، این روش نوعی لایه‌برداری سطحی پوست است که برای جوان‌سازی و رفع اثر جوش‌های سطحی پوست انجام میشود. این روش با سایش فیزیکی یا با مواد شیمیایی انجام میشود.
- پرکننده‌ها که برای برطرف کردن خطوط ظریف چین و چروک‌ها مناسب هستند.
- درمان‌های لیزری، که مناسب بهبود لکه‌های قرمز و قهوه‌ای و درمان پارگی مویرگ‌ها یا جای جوش و زخم هستند.
محصولات حاوی رتینول را ببینید
کلام آخر
با استفاده از محصولات مراقبتی و زیبایی حاوی رتینول می‌توانید پوستی شاداب و جوان داشته باشید. اگر شما هم تجربه خوبی در کاهش چین‌وچروک‌های صورت‌تان دارید، خوشحال می‌شویم با ما هم در میان بگذارید.