مد بدون جنسیت چیست؟ تاریخچه و داستان جذاب این تحول بزرگ جهان مد

در صنعت مد امروزی، بسیاری از لباس‌ها، اکسسوری‌ها و سایر اقلام را طوری طراحی می‌کنند که هم برای مردان مناسب باشند و هم برای زنان؛ درحالی‌که در گذشته، صنعت مد شکافی بزرگ بین جنسیت‌ها ایجاد می‌کرد و هر جنسیت باید لباس مخصوص به خودش را می‌پوشید. در این مطلب، درباره مد بدون جنسیت و دلایل پیدایش آن صحبت خواهیم کرد.

تاریخچه مد بدون جنسیت؛ دنیایی بدون مرز برای مردان و زنان

همان‌طور که گفتیم، در گذشته‌های نه‌چندان دور، بین لباس‌های زنان و مردان مرزبندی مشخصی وجود داشت. لباس هر فرد هویت جنسیتی او را نشان می‌داد و طراحی لباس‌ها کاملا تحت‌تأثیر فرهنگ مردسالارانه آن زمان قرار داشت. زنان به‌دلیل هنجارهای جامعه مردسالار، مجبور بودند لباس‌هایی ظریف و پرزرق‌وبرق با مدل‌های پیچیده بپوشند. این لباس‌ها اصلا راحت نبودند و حتی ممکن بود مانع انجام فعالیت‌های روزانه زنان شوند. بااین‌حال، این اصلا مهم نبود؛ چیزی که اهمیت داشت این بود که زنان در آن لباس‌ها منفعل، زیبا و فریبنده به نظر برسند. در مقابل، مردان لباس‌هایی می‌پوشیدند که به آنها احساس آسایش و آرامش می‌داد و می‌توانستند در جامعه با آزادی کامل فعالیت کنند. البته استثنائاتی هم وجود داشت؛ برای نمونه اگر مردی به‌دلیل گرایش‌های جنسی خاصش تمایل به پوشیدن لباس‌های زنانه داشت، باید آن را با شرمساری مخفی می‌کرد وگرنه از جامعه طرد می‌شد.

آغاز روند شکستن هنجارهای جنسیتی

این روند همچنان ادامه داشت تا زمانی که در سال ۱۸۲۴، جامعه نیوهارمونی در تگزاس آمریکا، برای اولین بار به زنان اجازه داد مانند مردان شلوار بپوشند و این موضوع، جنجال‌های زیادی برانگیخت. از سوی دیگر، در اواخر دهه ۱۹۰۰ بود که آملیا بلومر، فعال حقوق زنان، نوعی شلوار را که به شلوار بلومر معروف است رایج کرد. او این شلوار را زیر یک پیراهن کوتاه می‌پوشید. این‌ها گام‌های اولیه در تغییر کلیشه‌های جنسیتی در صنعت مد بودند؛ اما متأسفانه تمام این جنبش‌های پیشرو با آغاز جنگ جهانی دوم زیر پا گذاشته شدند و همین باعث شد تفاوتی که قبلا در نقش‌های جنسیتی وجود داشت، بازهم سفت‌وسخت‌تر شود.

پس از جنگ جهانی دوم، بار دیگر افراد تلاش کردند هنجارهای جنسیتی را بشکنند. در سال ۱۹۶۸، برای اولین بار اصطلاح بدون جنسیت (unisex) در مقاله‌ای در نشریه نیویورک تایمز به کار رفت که کفش‌هایی موسوم به مانستر (Monster) را توصیف می‌کرد و می‌گفت که هم مردان و هم زنان می‌توانند به‌راحتی از آن استفاده کنند. در همان سال، چهار بار دیگر هم این اصطلاح در جاهای مختلف تکرار شد.

به این ترتیب، افراد به‌مرور مفهوم لباس بدون جنسیت را پذیرفتند. فروشگاه‌ها لباس‌هایی مانند جین و ست‌هایی برای همه افراد خانواده می‌فروختند که مختص جنسیت خاصی نبود. از سوی دیگر، زنان به‌لطف ایو سن لوران برای اولین بار تاکسیدو پوشیدند که در آن زمان کت‌وشلوار رسمی مردانه به شمار می‌رفت و زنان به آن دسترسی نداشتند. اتفاقا مردان هم توانستند از آن حالت محافظه‌کارانه خود در انتخاب لباس فاصله بگیرند؛ حالا مردان هم می‌توانستند لباس‌هایی با رنگ‌ها و طرح‌های شاد و سرزنده و شلوار چسبان بپوشند. پیراهن ادواردین هم که پیراهنی بود با یقه ایستاده باریک و برخلاف پیراهن‌های آن زمان یقه مردانه نداشت، در همین دوران مد شد.

ماندگار شدن مد بدون جنسیت

در دهه ۱۹۷۰ بازهم این روند رو به افول رفت؛ اما در حدود دهه ۱۹۹۰ دوباره به صحنه مد بازگشت. بار دیگر لباس‌های جین، پیراهن‌های فلانل، پانچو، کلاه‌های بافتنی منگوله‌دار و بوت‌های کمبت (شبیه پوتین سربازی) که هم برای مردان طراحی می‌شدند هم برای زنان، در ویترین فروشگاه‌ها جای گرفتند. این روند نه‌تنها در کشورهای غربی، بلکه در کشورهای شرقی از جمله کره جنوبی هم به همین اندازه پیشرفت کرد. جالب اینجاست که نه‌تنها خللی در آن ایجاد نشد، بلکه بسیاری از افراد حتی توانستند به‌دلایل گرایش‌های جنسی خاصی که داشتند، لباس‌هایی را بپوشند که اساسا متعلق به جنس مخالف آنها بود، بدون اینکه ترسی از قضاوت دیگران داشته باشند. برای مثال، جیدن اسمیت (Jaden Smith)، پسر ویل اسمیت که بازیگر مشهور هالیوود است، در فستیوال کوچِلا سال ۲۰۱۵ با لباس زنانه و تاج گلی از رز سرخ ظاهر شد.

بنابراین می‌توان گفت مد بدون جنسیت دیگر ماندگار شده است. جنبش فمینیسم و کمپین‌های برابری جنسیتی از حامیان این مد هستند و هر روز بزرگ‌تر می‌شوند. به همین دلیل، بسیاری از برندهای معروف سالهاست شروع به تولید محصولات بدون جنسیت کرده‌اند. در واقع این صنعت سلیقه ذهنی و عملی خرید را در مردم تغییر داده است.

انواع لباس‌ها و اکسسوری‌ها در مد بدون جنسیت

حال بیایید ببینیم کدام لباس‌ها و اکسسوری‌ها در مد بدون جنسیت جای می‌گیرند. البته به یاد داشته باشید لزوما قرار نیست جزئیات طراحی این محصولات برای مردان و زنان کاملا یکسان باشد؛ بلکه از لحاظ کلی آن پوشاک را مد نظر قرار می‌دهیم. برای نمونه، وقتی می‌گوییم لباس سرهمی از انواع لباس‌های بدون جنسیت است، یعنی هم مردان می‌توانند سرهمی بپوشند هم زنان، ولی طراحی آنها می‌تواند در جزئیات متفاوت باشد.

پوشاک

لباس‌های جین

لباس‌های جین در اصل جزو پوشاک مردانه و مخصوصا لباس کار آنها بودند؛ اما به‌تدریج و با رایج‌شدن مد بدون جنسیت به کمد لباس زنان راه یافتند.

تی‌شرت‌های سایز بزرگ

شاید مردان نتوانند برخی از انواع تی‌شرت‌های زنانه را بپوشند، اما خانم‌ها چنین محدودیتی ندارند. مخصوصا تی‌شرت‌های گشاد و سایز بزرگ مردانه زنان را جذاب و دوست‌داشتنی نشان می‌دهد. بنابراین تی‌شرت‌های سایز بزرگ جزو مد بدون جنسیت محسوب می‌شوند.

مدل‌های تیشرت لانگ و اورسایز اینجاست

لباس‌هایی با رنگ شاد

در گذشته رنگ‌هایی مانند هلویی، آبی آسمانی، صورتی، سرخابی و نارنجی برای مردان مناسب نبود و تقریبا مخصوص خانم‌ها بودند. امروزه چنین محدودیتی وجود ندارد و آقایان از لباس‌ها مخصوصا تی‌شرت‌های رنگی استقبال می‌کنند.

لباس‌های پیش‌سینه‌دار یا سرهمی

این لباس‌ها را در گذشته کارگران مرد می‌پوشیدند؛ اما بعدها از حالت لباس کار بیرون آمد. امروزه این لباس هم جنسیت ندارد و هم آقایان و هم خانم‌ها آن را می‌پوشند.

پیژامه و لباس خواب

لباس خواب خانم‌ها در گذشته نوعی پیراهن بلند و پرپشت با تورها و چین‌های فراوان بود و پیژامه راحتی را آقایان می‌پوشیدند. امروزه پیژامه و لباس خواب جنسیت خاصی ندارند و خانم‌ها و آقایان می‌توانند از پیژامه راحتی استفاده کنند.

کت‌های بلیزر

کت‌های بلیزر هم قبلا جزو پوشاک مردانه به شمار می‌رفتند؛ اما بعدها جزو لباس‌های خنثا جنسیت شدند که خانم‌ها هم می‌توانستند آنها را بپوشند. اتفاقا این کت‌ها برای محیط کار عالی بود و به خانم‌ها اعتمادبه‌نفس می‌داد.

مدل‌های کت بلیزر را ببینید

سویشرت و هودی

سویشرت و هودی تا سال‌ها قبل فقط مختص پسران جوان بود؛ ولی به‌مرور دختران جوان هم به آن علاقه پیدا کردند. بنابراین این لباس هم جنسیت خاصی نمی‌شناسد.

انواع مدل‌های هودی اینجاست

کلاه بافتنی منگوله‌دار

کلاه بافتنی منگوله‌دار را بیشتر دختران سر می‌کردند ولی حالا پسران هم از آن استفاده می‌کنند. به همین دلیل جنسیت ندارد و هم مردان و هم زنان به آن علاقه دارند.

اکسسوری‌ها

ساعت

در گذشته ساعت‌ها را طوری طراحی می‌کردند که ساعت مردانه از ساعت زنانه کاملا مشخص باشد. هنوز هم ساعت‌های مردانه با ساعت‌های زنانه متفاوت هستند؛ اما ساعت‌هایی هم هستند که جنسیت ندارند و هم دختران و هم پسران از آنها استفاده می‌کنند.

دستبند تناسب اندام

این دستبندها متعلق به نسل جدید است و برای تناسب اندام از آن استفاده می‌کنند. معمولا بدون جنسیت طراحی می‌شوند و هم خانم‌ها و هم آقایان می‌توانند از آن استفاده کنند. رنگ‌های آنها متنوع است؛ اما بازهم جنسیت نمی‌شناسد. هر رنگی دوست داشته باشید می‌توانید استفاده کنید.

انواع مدل‌های مچ‌بند سلامتی

زیورآلات

در دوران قدیم بیشتر زیورآلات مخصوص خانم‌ها بود و آقایان نهایتا انگشتر، ساعت یا دکمه سردست استفاده می‌کردند. از سوی دیگر، دستبندهای چرم مخصوص آقایان بود و خانم‌ها فلزاتی مانند طلا را بیشتر دوست داشتند. امروزه همه این تفاوت‌ها از بین رفته است و همان‌طور که خانم‌ها دستبندهای چرم استفاده می‌کنند، آقایانی هم هستند که دستبندهای مهره‌دار یا گوشواره آویز دوست دارند. گردنبندها و حلقه‌های ازدواج هم امروزه بدون جنسیت خاصی طراحی می‌شوند و تفاوت صرفا در اندازه آنهاست که برای خانم‌ها معمولا کوچک‌تر و ظریف‌تر است.

مدل‌های دستبند چرم طلا اینجاست

کفش و بوت

کفش‌ها هم جزو مد بدون جنسیت هستند. شاید آقایان کفش‌های پاشنه‌بلند ظریف زنانه را نپوشند، مگر آنکه دلیلی داشته باشد؛ اما بیشتر کفش‌های اسپرت، اسنیکرها، کتانی‌ها، کفش‌های پارچه‌ای، چرم و حتی پوتین‌های کمبت (شبیه پوتین سربازی) هم برای آقایان و هم برای خانم‌ها مشترک است و جزو مد بدون جنسیت به شمار می‌رود.

سخن پایانی

کنارزدن کلیشه‌ها و سنت‌ها برای نسل جدید بسیار راحت‌تر است؛ درحالی‌که در گذشته این‌طور نبوده است. در زمان‌های قدیم، اگر کسی می‌خواست تغییری در جامعه ایجاد کند یا کلیشه‌های رایج را پس بزند، کارش بسیار سخت بود و هنجارشکن نامیده می‌شد. بااین‌حال افرادی مانند فعالان حقوق زنان و فعالان حقوق برابر زن و مرد بودند که خواستند و توانستند؛ آنها تا جایی که توان داشتند جنگیدند که امروز ما راحت‌تر زندگی کنیم.

یکی از همین دشواری‌ها، تعریف لباس‌هایی مخصوص مردان و زنان بود که باعث می‌شد هیچ‌کس جرأت نکند خارج از آن چهارچوب لباس بپوشد. البته شرایط هم بی‌تأثیر نبود؛ برای نمونه افزایش زنان شاغل در جوامع باعث شد آنها خودبه‌خود به این فکر بیفتند که با لباس‌های سنتی کار کردن دشوار است. به این ترتیب انقلابی در پوشش‌ها ایجاد شد و مد بدون جنسیت شکل گرفت. مدی که برای پوشش مرد و زن مرزی قائل نیست و می‌گوید پوشاک را باید طوری طراحی کرد که هم برای مردان مناسب باشد و هم زنان.

هنوز نمی‌توان ادعا کرد افکار کلیشه‌ای کاملا از بین رفته است و در بسیاری از جوامع هنوز سخت‌گیری‌هایی درباره پوشش زنان و مردان وجود دارد. نظر شما چیست؟ چطور می‌توان با احترام به سلیقه و نظر دیگران درباره پوشاک و بدون قضاوت درباره آنها، شیوه لباس پوشیدن‌شان را پذیرفت؟ خوشحال می‌شویم دیدگاه‌هایتان را با ما در میان بگذارید.