پارچه کشمیر نوعی پارچه پشمی نرم و لطیف است و جزو گران‌ترین پارچه‌های پشمی دنیا به شمار می‌رود. در این مطلب قصد داریم درباره تاریخچه این پارچه محبوب، انواع آن و نیز نحوه صحیح نگهداری آن صحبت کنیم.
پارچه کشمیر چیست؟
کشمیر از نرم‌ترین انواع پشم است و وقتی آن را لمس می‌کنید، به‌لطافت پارچه ابریشم به نظر می‌رسد. ازآنجاکه فرایند تولید آن سخت و پیچیده است، جزو گران‌قیمت‌ترین پارچه‌های پشمی به شمار می‌رود. این پارچه که از موی بزهای بومی کشمیر (شمالی‌ترین منطقه جغرافیایی در شبه قاره هند) و پشمینه به دست می‌آید، هشت برابر بیشتر از پشم گوسفند، از بدن دربرابر سرما محافظت می‌کند. البته این بزها را در صحرای گوبی، آسیای مرکزی و کشورهای مغولستان، چین، ایران، عراق، ترکیه و افغانستان می‌توان یافت، اما به‌طورکلی فقط در دوازده کشور جهان زندگی می‌کنند.
تاریخچه پارچه کشمیر
پرورش بزهای بومی در منطقه کشمیر و مغولستان مربوط به سومین قرن پیش از میلاد است؛ اما نشانه‌هایی وجود دارد که می‌گوید احتمال دارد تاریخچه آن به دوران ماقبل تاریخ هم برسد. در آن زمان، گله‌داران با پرورش بز و فروش موهای آن، تجارت می‌کردند.
اصطلاح کشمیر برای اولین‌بار در قرن شانزدهم و برای توصیف شال‌های صنعتگران هندی به کار رفته است. آنها با روش‌های سنتی از موی بزها شال‌هایی به نام کشمیر تهیه می‌کردند که در فصول سرما بسیار کاربردی بود.
در اواخر قرن هجدهم، کشمیری‌ها در تجارت با ترکستان (قزاقستان کنونی)، برای اولین بار پشم کشمیر را به غرب، به‌ویژه بریتانیا و فرانسه صادر کردند و بعد از آن طی تجارت‌های متعدد با مناطق گسترده‌تر، پشم کشمیر شهرت جهانی پیداکرد. میزان محبوبیت این پارچه در فرانسه و پاریس به‌اندازه‌ای زیاد بود که تاجران برای آوردن آن به مناطق اروپایی مسیرهای بسیار خطرناک تجاری را طی می‌کردند. دلیل اصلی محبوبیت کشمیر در فرانسه، علاقه زیاد ملکه ژوزفین، همسر اول ناپلئون، به شال‌های کشمیری بود. می‌گویند ملکه صد‌ها نوع از این شال‌ها را خریداری کرده بود.
تولید پارچه کشمیر تقلبی
همان‌طور که گفتیم پارچه کشمیر بسیار گران‌قیمت بود و مردم عادی توان خرید آن را نداشتند. به همین دلیل، طولی نکشید که پارچه‌های مرغوب کشمیر جای خود را به پارچه‌های کشمیر تقلبی دادند. اولین بار، یک تولیدکننده محصولات پشمی فرانسوی به‌نام ویلیام لوییس ترنو، به‌تقلید از شال‌های کشمیری هندی، شال‌هایی با پشم مرینوس ارزان‌تر و در دسترس‌تر تولید کرد که باعث شد شال‌هایش قیمت کمتری داشته باشند. مدتی بعد، آقای ترنو با موافقت دولت فرانسه به ایران سفر کرد و گله‌ای از بزهای پشمینه را با خود به فرانسه برد. صادرشدن پشم محبوب و گران‌قیمت کشمیر به اروپا و آمریکای شمالی، به اقتصاد این کشورها رونق بخشید. به این ترتیب از قرن نوزدهم، تجارت پشم کشمیر مزایای اقتصادی زیادی در مناطق جغرافیای مختلف به‌وجود آورد. تولید‌کنندگان اروپایی در به‌ثمررسیدن این اقدام موفقیت‌آمیز سهم عمده‌‌ای داشتند.
بعد از آن، طراحان در کشورهای مختلف از این پارچه در تهیه لباس‌های مختلف استفاده کردند که کشمیر را به‌عنوان پارچه‌ای مجلل و باکیفیت و بادوام به سراسر جهان معرفی کرد. بیشترین میزان پشم کشمیر در کشور چین تولید می‌شود و این کشور تقریبا یکی از صادرکنندگان اصلی این پارچه به شمار می‌رود.
کشمیر چگونه تولید می‌شود؟
تولید پارچه کشمیر در چندین مرحله مختلف انجام می‌شود. نکته مهمی که باید در نظر داشته باشید این است که روند تولید این پارچه را می‌توان به بدون آسیب‌رساندن به حیوانات نیز انجام داد؛ بااین‌حال متأسفانه در چین و سایر کشورها در فرایند تولید پشم به حیوانات صدمه می‌زنند.
مرحله اول: پوست‌اندازی یا تراشیدن موی بزها
ازآنجاکه موهای بزها در دو لایه رشد می‌کنند، لایه رویی زبر‌تر و لایه زیرین بسیار نرم و ظریف است. موهای نرم در ناحیه زیرشکم حیوان رشد می‌کنند. در فصل بهار، زمانی که بزها پوست‌اندازی می‌کنند، کارگران محلی موهای زیرشکم آنها را شانه زده و بعد از مرتب‌سازی به مراکز موردنظر در چین می‌فرستند. با اینکه بیشتر تولید‌کنندگان این روش را ترجیح را می‌دهند، روش دیگری هم برای جمع‌کردن پشم حیوان وجود دارد و آن تراشیدن موهای حیوان است. چیدن یا تراشیدن موی بز هم از نظر آسیب به حیوان و هم از نظر تولید پارچه با کیفیت کمتر، روش مناسبی نیست؛ زیرا الیاف آن کوتاه‌تر هستند و موی زبر بیشتر است. در‌صورتی‌که هنگام پوست‌اندازی و شانه‌زدن، چون موی بز تا اندازه نهایی رشد می‌کند هم الیاف آن بلند‌تر است و هم موی زبر کمتر است. پارچه‌ای هم که از آن تهیه می‌کنند، کیفیت بهتری خواهد داشت.
مرحله دوم: پاک‌سازی یا پالایش
در این مرحله، ناخالصی‌های پشم را جداسازی می‌کنند تا پشم خالص به دست آید. سپس برای ازبین‌بردن کثیفی‌ها و چربی‌های تولیدشده روی پوست و موی حیوان، پشم‌ها را به‌وسیله دستگاه‌ها و ماشین‌آلات صنعتی شستوشو می‌دهند.
مرحله سوم: پرداخت
فرایند پرداخت کشمیر به شانه‌زدن رشته‌های پشم در خطوط صاف‌تر و تبدیل آن به الیاف سبک‌تر گفته می‌شود.
مرحله چهارم: ریسندگی
در این مرحله الیاف پرداخت‌شده را داخل دستگاه ریسندگی وارد می‌کنند تا به نخ یا همان کاموا تبدیل شوند. ضخامت یا ظرافت نخ‌ها هم باتوجه به ویژگی‌های موردنظر تعیین می‌شود.
مرحله پنجم: پاک‌سازی مجدد و رنگرزی
حال باید پشم‌هایی را که در ریسندگی به نخ تبدیل شدند، دوباره پاک‌سازی کرد. بعد از این کار می‌توان پارچه را رنگرزی کرد.
مرحله ششم: بافندگی و بسته‌بندی
در این مرحله نخ کشمیر آماده است تا به‌صورت لباس یا پوشاک بافته شود. این کار را هم می‌توان با دستگاه‌های بافندگی و هم به‌صورت دستی انجام داد. معمولا محصولاتی که با دست بافته می‌شوند، طرفداران بیشتری دارند.
موارد استفاده پارچه کشمیر
لباس‌هایی که از پارچه کشمیر تهیه شده‌اند برای فصل سرما مناسب‌اند. از کشمیر می‌توان محصولات مختلفی ازجمله پوشاک و اکسسوری تولید کرد. لباس‌هایی مانند ژاکت، بلوز، جلیقه و حتی کت‌وشلوار و اکسسوری‌هایی مانند شال، شال‌گردن، کلاه، دستکش، پاپوش و جوراب همگی می‌توانند از کشمیر تهیه شوند که در سرما شما را گرم نگه می‌دارند. شاید تعجب کنید ولی پارچه کشمیر در تهیه لباس‌زیر، پتو، روانداز مبل و انواع روتختی هم کاربرد دارد.
برخی از انواع محصولات تولیدشده از پارچه کشمیر
تک‌کت مدرن مردانه به‌رنگ شتری
بلوز زنانه و روسری با رنگ خنثا
پلیور مردانه کلاسیک یقه‌اسکی
شال‌گردن ریشه‌دار به‌رنگ آبی‌سرمه‌ای
شال پهن کشمیری به‌رنگ آبی سرمه‌ای
کت کوتاه مردانه به‌سبک کلاسیک
کت کوتاه زنانه خاکی رنگ
اورکت بلند خوش‌دوخت به‌رنگ شتری
پانچوی یقه‌اسکی کشمیر
انواع پشم کشمیر
ممکن است پشم کشمیر در نگاه اول ساده به نظر برسد؛ اما از نظر درجه کیفی به سه قسمت تقسیم می‌شود که شامل درجه A، درجه B و درجه C است.
درجه A: گران‌قیمت‌ترین و بهترین نوع پشم کشمیر است که عرض الیاف آن حدود ۱۴ میکرون است. به همین دلیل نرمی و لطافت بسیار زیادی دارد و در مقایسه با سایر کشمیرها براق‌تر و درخشان‌تر است. این نوع کشمیر را پشمینه هم می‌نامند و درواقع فقط از یک نوع بز به دست می‌آید. در بخش بعدی درباره تفاوت کشمیر و پشمینه توضیح داده‌ایم.
درجه B: عرض الیاف آن بین ۱۸ و ۱۹ میکرون است. نسبتا زبر است و درجه کیفی متوسطی دارد. قیمت آن کمتر از نوع A است.
درجه C: عرض الیاف آن ۳۰ میکرون است و بنابراین پایین‌ترین کیفیت را دارد. به همین دلیل ارزان‌ترین نوع پارچه کشمیر به حساب می‌آید. چون کمی زبر است، ممکن است برای پوست آزاردهنده باشد. به همین دلیل بهتر است برای تولید محصولاتی از آن استفاده کنند که تماس مستقیم با پوست نداشته باشند.
تفاوت کشمیر با پشمینه
نوعی پشم موسوم به پشمینه هم وجود دارد که اغلب آن را با پشم کشمیر اشتباه می‌گیرند. دلیلش این است که بزهایی که پشمینه تولید می‌کنند شباهت زیادی به بزهای کشمیر دارند. البته پشمینه هم نوعی کشمیر به حساب می‌آید، اما با آن تفاوت‌هایی دارد. کشمیر پارچه‌ای است که از پشم بزهای هیمالیا تهیه می‌شود، اما پشمینه منحصراً از نژاد خاصی از بز کوهی به نام کاپرا هیرکوس به دست می‌آید.
تفاوت دیگر آنها همان‌طور که گفتیم در ضخامت الیاف آنهاست. پشمینه از نازک‌ترین الیاف پشم درحدود ۱۴ میکرون به دست می‌آید. از سوی دیگر پشمینه گران‌تر از کشمیر است و تعجبی هم ندارد؛ زیرا کشمیر از انواع بز در هیمالیا و در مغولستان، نیوزلند و سایر مناطق این کوهستان تهیه می‌شود، درحالی‌که پشمینه از فقط یک نوع بز خاص به دست می‌آید که در منطقه‌ای موسوم به دره لاداخ زندگی می‌کند. پشمینه به‌مراتب نرم‌تر و گرم‌تر از کشمیر است.
تفاوت دیگر این است که معمولا پشمینه در تهیه شال و روسری کاربرد دارد درحالی‌که کشمیر برای تولید بلوز و کت مناسب است.
تأثیرات مثبت و منفی تولید پارچه کشمیر
برخی معتقدند که تولید الیاف طبیعی، به محیط‌زیست کمک می‌کند؛ زیرا بیشتر الیاف مصنوعی زیست‌تخریب‌پذیر نیستند و برای صد‌ها سال در اکوسیستم باقی می‌مانند. این محصولات یا خودشان سمی هستند یا اگر نباشند، در فرایند تولید آنها زباله‌های خطرناک تولید می‌شود. هرچه به‌جای نایلون، پلاستیک، پلی‌استر یا جایگزین‌های دیگر از الیاف طبیعی مانند پشم کشمیر استفاده کنیم، برای محیط‌زیست بهتر است و وابستگی ما به سوخت‌های فسیلی کاهش می‌یابد. تجارت پشم، اقتصاد را هم به جریان می‌اندازد و سرعت بیشتری به آن می‌بخشد.
با این اوصاف، تولید پشم جنبه منفی هم دارد و آن نگرانی درباره حیوانات و مشکلات پوستی آنها بعد از تراشیده‌شدن است. بیشتر سازمانهای مربوط به حقوق حیوانات، علی‌الخصوص PETA، معتقد است که پشم‌گیری از حیوانات برابر با نسل‌کشی است. البته سازمانهای دیگر نظر متعادل‌تری دارند. با اینکه وجود تولیدکنندگانی که به حیوانات آسیب می‌رسانند غیر‌قابل‌انکار است، تولیدکنندگانی هم هستند که اخلاق‌مدارند و مسیر متفاوتی نسبت‌به آنها در پیش گرفته‌اند.
نحوه مراقبت از پارچه کشمیر
به‌دلیل اینکه پارچه کشمیر بسیار ظریف و گران‌قیمت است، توجه به نکات زیر برای نگهداری هرچه بهتر آن ضروری است:
- حتما باید آن را با آب سرد و با دست بشویید؛
- نباید برای شستن آن از ماشین لباسشویی استفاده کنید. زیرا الیاف کشمیر شکننده هستند و ماشین لباسشویی هنگام شستوشو فشار زیادی به الیاف پارچه وارد می‌کند؛
- هنگام شستن، آب و مواد شوینده را در یک تشت بریزید و پارچه را داخل آن قرار بدهید. شوینده را مستقیم روی لباس نریزید؛
- پارچه کشمیر را نچلانید، ممکن است چروک شود یا تغییر شکل بدهد؛
- بهتر است آن را با شوینده‌های مخصوص بشویید؛
- روی آن نرم‌کننده نریزید. زیرا به‌دلیل اینکه کشمیر به‌خودی خود در طول زمان نرم‌تر می‌شود، نرم‌کننده می‌تواند به پارچه آسیب برساند و عمر آن را کم کند؛
- اجازه دهید پارچه در حالت طبیعی خشک شود. آن را روی سطح صاف قرار دهید و از آویزان‌کردن آن خودداری کنید؛
- لباس کشمیر را فقط در صورت ضرورت بشویید. شستن بیش‌ازاندازه به آن آسیب می‌رساند؛
- اگر لباس‌تان چندرنگ است، بهتر است شستن آن را به خشک‌شویی بسپارید.
چگونگی بررسی کیفیت پارچه کشمیر
پارچه کشمیر تقلبی به‌وفور در بازار یافت می‌شود. بسیاری از کارخانه‌ها پارچه‌هایی با نام پشم‌ترکیبی تولید می‌کنند که در روند تولید، مقادیر بسیار کم الیاف کشمیر را با پشم‌های ارزان و حتی نایلون و پلاستیک مخلوط می‌کنند و پارچه را با نام کشمیر در بازار می‌فروشند.
برای اینکه سرتان کلاه نرود، قبل از هر چیز بهتر است از مراکز مطمئن خرید کنید.
دوم اینکه کیفیت پارچه کشمیر را بررسی کنید. چند روش ساده برای این کار وجود دارد که شامل لمس، کشش و بررسی الیاف است.
۱. پارچه کشمیر هنگام لمس بسیار نرم است
در لمس اولیه باید نرمی و لطافت پارچه را به‌خوبی احساس کنید. بااین‌حال دقت کنید اگر پارچه بیش‌ازاندازه نرم است، ممکن است کشمیر نباشد و پارچه را با موادشوینده نرم کرده باشند. کشمیر مرغوب با وجود نرمی، ساختارمند است و الیافی محکم دارد.
۲. الیاف آن محکم است
پشم‌هایی که کیفیت پایین‌تری دارند، بعد از کشیده‌شدن دیگر به‌حالت اولیه خود بازنمی‌گردند. درحالی‌که کشمیر دولایه مرغوب را اگر بکشید، به‌خوبی بافت خود را حفظ می‌کند. درهنگام کشیدن الیاف مشاهده خواهید کرد که چگونه نخ‌ها محکم به هم گره خورده‌اند. اگر بیش از حد شل باشند، یعنی کیفیت پارچه پایین است.
۳. هرچه رنگ زیباتری داشته باشد مرغوب‌تر است
اگر پارچه‌ای که بررسی می‌کنید واقعا کشمیر است و رنگ و طرح زیبایی دارد، با بهترین کیفیت پارچه کشمیر مواجه هستید. دلیلش این است که پارچه کشمیر در برابر رنگرزی مقاوم است؛ بنابراین اگر پارچه کشمیر موردنظرتان رنگ و طرح زیبایی دارد، نشان‌دهنده باکیفیت‌بودن آن است. اغلب رنگرزی یا پیاده‌کردن الگو‌های پیچیده روی بافت کشمیر ارزان امکان‌پذیر نیست و اگر این‌طور باشد یعنی زمان زیادی صرف تولید و رنگ‌آمیزی آن پارچه کرده‌اند.
۴. الیاف آن جمع نمی‌شود
دست خود را آهسته روی پارچه حرکت بدهید. اگر احساس می‌کنید که الیاف هنگام حرکت دست شما جمع یا گلوله می‌شود، احتمالا این پارچه کشمیر از موهای کوتاه‌تر بز تهیه شده است. پشم‌های مرغوب از رشته‌های بلند و نازک تهیه می‌شوند.
۵. کشمیر مرغوب دربرابر سرما مقاوم است
کشمیر مرغوب، بدن در فصول سرد، گرم و در فصول گرم خنک و خشک نگه می‌دارد. اگر لباسی که خریده‌اید این ویژگی را ندارد، کیفیت پایین‌تری دارد.
محبوب‌ترین پالتوهای زنانه را ببینید
محبوب‌ترین پالتوهای مردانه اینجاست
سخن پایانی
پارچه کشمیر یکی از پارچه‌های بسیار گران‌قیمت و زیبا در صنعت نساجی است که بسیار نرم و لطیف است و از بدن ما دربرابر سرما محافظت به عمل می‌آورد. این پارچه را از الیاف طبیعی تهیه می‌کنند و به همین دلیل زیانی برای محیط‌زیست ندارد؛ بااین‌حال حامیان حقوق حیوانات چندان با پارچه‌های طبیعی موافق نیستند. پارچه کشمیر کیفیت‌های مختلفی دارد و انواع تقلبی آن در بازار موجود است. به همین دلیل روش‌های تعیین کیفیت آن را بررسی کردیم تا به شما در هنگام خرید محصولات کشمیر اطلاعات کافی درباره این پارچه داشته باشید.
شما با کدام دسته موافقید؟ حامیان محیط‌زیست یا حامیان حقوق حیوانات؟ معایب استفاده از محصولات حیوانی در راستای تولید پارچه‌های طبیعی بیشتر است یا زباله‌های خطرناک ناشی از تولید منسوجات مصنوعی؟ لطفا دیدگاه‌هایتان را با ما درمیان بگذارید.
